طالب ربی وربانیستی

گفت پیغمبر: اشاره به چند حدیث است از جمله: «إنَّ اللَّهَ حَیثُ خَلَقَ الدَّاءَ خَلَقَ الدَّواءَ فَتَداوو: خدا آن جا که درد آفرید دارو آفرید پس دارو به کار برید.»[1] و مجلسى از سرائر ابن ادریس آرد که رسول (ص) و امامان (ع) فرموده‏اند « درمان کنید چه خدا دردى را نفرستاد جز که با آن درمانى فرستاد مگر مرگ را». [2]

رَنگ و بو: کنایه از تأثیر، خاصیت.

لا مَکان: کنایه از ساحت قدس پروردگار.

چاره‌جو: در این‌جا کسی است که می‏خواهد از این جهانِ مقید آزاد شود.

چشم درلامکان بنهی: یعنی بکوشی که حقایق عالم وهستی مطلق را بدانی.

چشم کُشته: برگرفته است از حدیثى که در صحیح مسلم آمده است «إنَّ الرُّوحَ إِذا قُبِضَ تَبِعَهُ البَصَرُ: جان چون گرفته شود دیده (مرده) در پى آن است.»[3] و در حدیثى از امام صادق (ع) آمده است: «فَإذا خَرَجَ الرُّوحُ تَبِعَهُ العَقلُ.»[4]

بى‏جهت: آن که در جهت نیست، لا مکان، حضرت حق جلّ و علا.

بى‏جا: که در جا و مکان نیست.

 هست: کنایه از خود را چیزى دانستن، خود را به حساب آوردن.

نیستى: فقر و فانى شدن در خدا، و دنیا و زیورهاى آن را به هیچ انگاشتن.

عدم: مقصود چیزى است که بدان اشارت نتوان کرد، و از وى خبر نتوان داد، و آن ذات حق است بدون اعتبار اسماء و صفات.

          بگذر ز وجود و با عدم ساز             زیرا که عدم عدم بنام است‏

          مى‏دان به یقین که از عدم خاست             هر جا که وجود را نظام است‏

(عطار)

          آینه هستى چه باشد نیستى             نیستى بر گر تو ابله نیستى‏

          هستى اندر نیستى بتوان نمود             مالداران بر فقیر آرند جود

3202- 3201 / د /1

          در عمارت هستى و جنگى بود             نیست را از هستها ننگى بود

          نه که هست از نیستى فریاد کرد             بلکه نیست آن هست را واداد کرد

          تو مگو که من گریزانم ز نیست             بلکه او از تو گریزان است بیست‏

2479- 2477 / د /1

          تا بدانى در عدم خورشیدهاست             و آن چه اینجا آفتاب آن جا سُهاست‏

          در عدم هستى برادر چون بود؟             ضِدّ اندر ضدّ چون مکنون بود

          یُخرِجُ الحَىَّ مِنَ المَیِّت بدان             که عدم آمد امید عابدان‏

1019- 1017 / د / 5

 ( 687) حضرت رسول فرمود که خداى تعالى براى هر دردى درمانى آفریده. ( 688) ولى از آن دوا براى درد خود فایده‏اى نخواهى دید جز بفرمان خدا. ( 689) اى آن که چاره جویى مى‏کنى چشم بر لا مکان بدوز چون چشم همواره در پى جان و جان در لا مکان است‏. ( 690) این جهان از بى‏جهت پیدا شده است و جهان در بى‏جائى جا گرفته است‏. ( 691) اگر از جان و دل طالب بقا هستى از هستى بطرف نیستى باز گرد. ( 692) از نیستى رم نکن چون جاى دخل است آن که جاى خرج است همین وجود بیش و کم است‏. ( 693) اکنون که کارگاه صنع خداوندى عالم نیستى نیست پس در عالم هستى هر که هست معطل و باطل است‏.

مولانا می‏گوید: پیامبر فرمود: خداوند بزرگ برای هر دردی درمانی آفرید، ولی تو بدون اذن الهی و فرمان حضرت حق، نمی‏توانی حتی رنگ و بوی آن را دریابی.